Prowansja i szlak lawendy

Nicea, wtorek, godz. 5:00

Wstaję wcześnie, aby na śniadanie zatrzymać się w Aix-en-Provence, dawnej stolicy Prowansji. Croissant i kawa w Les Deux Garçons (53 Cours Mirabeau, Aix-en-Provence), w której przesiadywali m.in. Cezanne, Picasso i Delon, z widokiem na ludzi spacerujących po Cours Mirabeu to zawsze świetny pomysł. Niestety nie tym razem, bo lokal niedawno spłonął obracając w popiół ślady po sławnych gościach. 

Jadę zatem bezpośrednio do Saignon (czytamy Senią), małej prowansalskiej wioski na wzgórzu, do której docieram chwilę przed godz. 9. Po drodze mijam piękne Lourmarin, w którym żył i spoczywa Albert Camus. Przed laty nagrywałem w jego domu wywiad z córką pisarza, a wspólne zdjęcie na rodzinnym tarasie do dziś jest miłą pamiątką.

Trasa do Saignon biegnąca wąskimi i krętymi drogami parku regionalnego Luberon jest niezwykła. Wyłączam klimatyzację i szeroko otwieram okna, bo zapach lawendy z okolicznych pól wypełnia rześkie poranne powietrze. Słychać też cykady, które już od 2 tygodni informują, że lato wstąpiło w swoją najlepszą fazę.

Saignon to jedno z tych prowansalskich miasteczek, w których czas zatrzymał się dawno temu. Mieszka tu niewiele osób, które nigdzie się nie spieszą; jest hotelik, piekarnia i restauracja. A także zabytkowy kościół, ruiny zamku i piękne widoki na okolicę. Miejsce idealne na krótki romantyczny spacer, ale raczej będąc przejazdem, niż jako cel wizyty.

Na śniadanie siadam na tarasie u Krystyny (Chez Christine, rue Saint-Louis). Tuż obok jest piękny plac z fontanną i budynkiem obrośniętym bluszczem. To jednak nie pora na zdjęcia w tym miejscu, bo wszystko skrywa się jeszcze w cieniu. Poza tym widok zasłania ciężarówka na wschodnich blachach, z której właśnie wyładowują nowe materace do butikowego hotelu.

Pierwszy dzień mojej podróży szlakiem lawendy po Prowansji to rekonesans. Objeżdżam okolicę w poszukiwaniu najładniejszych pól i kadrów na wschody i zachody słońca. Pola lawendy najlepiej fotografować w ciągu godziny po wschodzie i w ciągu dwóch godzin przed zachodem słońca. Zdjęcia zrobione pomiędzy, w ostrym letnim słońcu, są przepalone, blade i nieciekawe. 

Przed wyruszeniem w teren warto zaopatrzyć się w lokalne mapy. Biuro informacji turystycznej w Apt jest ich świetnym źródłem (jak i wiele takich biur w innych miasteczkach). Przy okazji można się dowiedzieć, że trasa D34 w stronę Sault (czytamy: So) jest bardzo malownicza i warto właśnie tamtędy jechać na północ. To trafna podpowiedź, bo już pół godziny później fotografuję pola lawendy z największą górą Prowansji w tle (Mont Ventoux). Jej szczyt usypany skalnym rumowiskiem wygląda z oddali jak pokryty śniegiem.

Przed godz. 12 docieram do Sault, stolicy lawendy w regionie. Drugą jest miasteczko Valensole (czytamy Walensol), do którego wybiorę się nieco później. Tym czasem po krótkim spacerze, w Sault nie znajduję nic wyjątkowo uroczego, ale jest w miasteczku kilka lawendowych sklepików i producentów nugatu, a także cotygodniowy ryneczek działający od 1515 r. (w każdą środę). Czas więc na objazd okolicznych plantatorów lawendy. Trafiam najpierw do La Ferme aux Lavandes (Route du Mont Ventoux, Sault), potem tuż obok do Les Lavandes de Champelle, a na końcu do Aroma’Plantes. Wszystkie trzy przy tej samej ulicy.

Po wizycie w sklepach firmowych jadę dalej na północ i mijam miejsce, gdzie wciąż w tradycyjny sposób destylują lawendę (Vallon des Lavandes, Ancienne Route d’Aurel Le Vallon, Sault). Tuż za nim odnajduję dwa miejsca na piękne zdjęcia: pole lawendy z miasteczkiem Aurel w tle oraz samotne drzewo na polu lawendy z lasem w tle. Droga D942, którą następnie dojeżdżam do Montbrun-les-Bains jest kolejnym malowniczym odcinkiem do pokonania w regionie. Nic dziwnego, bo to już obszar parku regionalnego Baronnies Provençales i departament Drôme.

W Montbrun-les-Bains pożeram wołowinę duszoną w czerwonym winie i crème brûlée na deser (całość za 19 euro, La Tentation, Chabrerieux, Montbrun-les-Bains), a potem spaceruję po miasteczku. Na zdjęcia jest już zbyt gorąco, a i światło za ostre. Dlatego ruszam dalej, kolejną malowniczą drogą (D189) w kierunku Simiane-la-Rotonde. Po drodze robię zdjęcia, które przeczą temu, co napisałem wyżej. W pełnym słońcu w środku dnia udaje mi się uchwycić w całkiem znośnym świetle dwa bories wśród lawendy. 

Bories to polne domki na narzędzia zbudowane z ułożonych bez zaprawy kamieni. Dawniej służyły także jako schronienie dla rolnika w przypadku niepogody. Budowano je z kamieni zniesionych z całego pola. Dzisiaj ich budowę zlecają przede wszystkim zagraniczni bogacze na terenie swoich prowansalskich letnich posiadłości. Co ciekawe, wybudowanie kamiennego szałasu kosztuje dziś tyle „co wielki nowoczesny garaż”¹.

Simiane-la-Rotonde zwiedza się dość trudno, bo z góry miasteczka schodzi się wąskimi i stromymi uliczkami na sam jego dół. Powrót do auta w upalne popołudnie jest nie lada wyzwaniem. Za niecałe 6 euro można tu zwiedzić pozostałości średniowiecznego zamku z rotundą, jest też punkt widokowy na okolicę. Czas jednak odpocząć, bo ten dzień już i tak jest długi, a w planie mam jeszcze lawendową sesję podczas zachodu słońca. Jadę więc do hotelu w Apt, który będzie moją prowansalską bazą wypadową (L’Aptois – 55 euro za noc, 289 Cours Lauze de Perret; miejsce dobre na przystanek w czasie pracy, niekoniecznie na dłuższy wakacyjny wypoczynek).

Zachód słońca wypada kwadrans po 21. Mam więc trochę czasu na znalezienie odpowiedniego miejsca. Jeżdżąc po okolicy trafiam najpierw w pobliże miasteczka Lacoste. Do dzisiaj stoi tu zamek, w którym markiz de Sade zasłynął sadyzmem. Obecnie należy do króla mody Pierre’a Cardin. Jadę dalej i trafiam w końcu pod skałę, na której zacząłem ten dzień, tuż obok Saignon. Mam szczęście odnaleźć uroczy kamienny domek zbudowany pośród lawendowych pól. To bardzo pożądany przez każdego fotografa element, podobnie jak samotne drzewo czy kobieta w zwiewnej sukni (koniecznie żółtej lub białej). Kobiety nie zabrałem, ale domek pasuje idealnie.

Zdjęcia robię tak długo, aż w końcu drzwi fotografowanego obiektu otwierają się, a z wewnątrz spogląda na mnie nieco zaniepokojonym wzrokiem kobieta w średnim wieku. W pierwszej chwili myślę, że mogłaby mi pozować w lawendzie, ale od razu zdaję sobie sprawę, że z obiektywem 200 mm wyglądam jak podglądacz, zatem kończę sesję. Zdjęcia zrobione, można wracać do hotelu. Po drodze udaje mi się jeszcze ustrzelić lawendowe pole z Saignon w tle.

Saignon, czwartek, godz. 4:45

To już ostatnia pobudka przed słońcem. Na Instagramie sądzą, że jestem rannym ptaszkiem, a ja do 8 chodzę jak zombie. Wschód spędzam na ładnych polach lawendy z kamiennymi bories niedaleko Saignon, które wypatrzyłem jeżdżąc po okolicy. Kończąc zdjęcia trafiam na route touristique z Apt w kierunku Castellar (droga D48). Trasa i widoki faktycznie zapierają dech w piersi. Łatwo to sobie wyobrazić, ale można też zobaczyć na zdjęciu poniżej: z prawej pasmo wzgórz Luberon, niżej dolina, a nad nią poranna mgiełka i balon, który właśnie wznosi się nad polem lawendy. Balonu nie widać na zdjęciu, ale to popularny sposób na obserwowanie lawendy w całej Prowansji.

Podziwiając ten widok przemieszczam się w kierunku wschodnim, a o 9:30 jestem umówiony w Muzeum Lawendy po drugiej stronie Luberon. Mam jednak sporo czasu, zajeżdżam więc na śniadanie do Ménerbes, w którym Peter Mayle napisał sporo swoich prowansalskich książek. Akurat rozstawia się targowisko, a przemili panowie pozwalają mi zrobić zdjęcia. 

W tej okolicy (tzw. Mały Luberon) więcej jest pól z winoroślami niż z lawendą, ale też więcej małych uroczych miasteczek odwiedzanych przez turystów z całego świata. Zawsze chciałem zobaczyć jedno z nich – malutkie zabytkowe miasteczko na skale – Oppede le Vieux. Z parkingu trzeba jednak iść około 10 minut pod górę, a słońce grzeje już niemiłosiernie. Oszczędzam więc 3 euro na parking, ale przy okazji dowiaduję się od stróża, że w okolicy mieszka Polak, profesor z Sorbony.

W Muzeum Lawendy w Coustellet trafiam na śniadanie na trawie. Częstują lemoniadą z syropem lawendowym i pokazują tradycyjny sposób destylacji lawendy. Po wszystkim ruszam znowu na wschód, w stronę domu.

Po drodze trafiam jeszcze do miasteczka Cereste, ale nic mnie tu nie zatrzymuje na dłużej. Obiad jem w średniowiecznym Forcalquier słynącym z cytadeli na wzniesieniu i poniedziałkowego jarmarku. Najpierw siadam w przypadkowej brasserie, ale czekając na kelnera odkrywam kiepskie opinie w Google i szybko uciekam do L’Inattendu (22 Boulevard Latourette, Forcalquier), restauracji serwującej prowansalskie dania. Ryba na duszonych warzywach z oliwą to strzał w 10 za 18 euro. Na koniec wdrapuję się na cytadelę, gdzie w upale tracę resztki sił, dlatego przed słońcem uciekam w klimatyzowanym aucie ku autostradzie.

Po drodze czeka mnie jeszcze tylko wizyta w fabryce L’Ocitanne en Provence, tuż obok Manosque i potem 2,5 h jazdy do Nicei. Fabryka niestety jest typową fabryką – zwiedzanie nie jest tak klimatyczne, jak u Fragonarda w Grasse. W zasadzie wcale nie jest klimatyczne, bo wszystko tu nowoczesne i mocno zautomatyzowane, w dodatku w blaszanej hali.

Valensole, piątek, godz. 18

Tym razem nie muszę wstawać przed słońcem i nie jadę sam. Na płaskowyż Valensole zabieram Anię, fotografkę z Nicei oraz Amandę, dziewczynę z Teksasu, która od 3 lat żyje w Nicei na wizie turystycznej i tworzy treści na zamówienie.

Valensole to druga prowansalska stolica lawendy. Kolorowe pola są tu znacznie bliżej siebie i jest ich więcej na mniejszej przestrzeni. To sprawia, że i turystów mijamy zdecydowanie więcej. Po części zapewne dlatego, że w pobliżu jest też drugi największy kanion Europy – Verdon.

Zanim jednak docieramy do lawendy zatrzymujemy się na lunch w Rians. W pustym miasteczku pożywienie oferuje tylko jeden lokal. Z daleka widzę, że w menu dnia jest kurczak w curry z kokosem i już go zjadam wyobraźnią. Okazuje się jednak, że jest to menu na za tydzień (!), a dzisiaj serwują tylko sałatkę nicejską lub z kozim serem (obie po 14 euro), które zamawiamy. Nie ma wyboru, deserów też nie (Banana Split brzmi mało francusko i mało zachęcająco).

Dzień kończymy majestatycznym i długim zachodem słońca na polu lawendy, omiatani przyjemnym chłodnym wiatrem. Dziewczyny popijają różowe gazowane wino, a ja ponieważ kieruję, zadowalam się zdjęciami. Obok kręci się sporo ludzi, w tym Polak od godziny instruowany przez żonę, jak ją najlepiej sfotografować na tle zachodzącego słońca. Kawałek dalej Azjatka zachwycona lawendą myli biegi i wpada autem do rowu. Wspominałem, że przy lawendzie ludzi ogarnia szaleństwo…

Pewnie rozczaruję wiele osób, ale „to, co uważamy za lawendę, tak naprawdę nazywa się lavandin. Jest to hybryda (czasami zwana „fałszywą lawendą”), krzyżówka między lavande fine, która rośnie na wysokości sześciuset metrów i wyżej, a lavande aspic, rosnącą niżej. Według ekspertów od wąchania, lavandin nie ma aż tak złożonego i wyrafinowanego bukietu jak lavande fine, ale za to daje więcej olejku, a że nie wymaga wysokogórskich warunków, jest łatwiejsza w uprawie.” Tak właśnie (nie bez racji) pisze o skarbie Prowansji P. Mayle w swojej książce Prowansja od A do Z².

Nazwa lawendy pochodzi najprawdopodobniej od łacińskiego „lavare” czyli „myć”, ale jej źródłem może także być łacińskie „livendula”, co oznacza kolor niebieskawy. Więcej o samej lawendzie, a przede wszystkim o jej uprawie w Polsce, przeczytasz w książce Jak uprawiać lawendę dla przyjemności i zysku autorstwa D. i T. Pawlaków.

Lawenda to roślina o licznych właściwościach. Doskonale znane jest jej działanie uspokajające, przeciwbólowe, bakteriobójcze i antyseptyczne. Odstrasza też owady, w tym komary i kleszcze. Wiele różnych zastosowań lawendy i przepisy na lawendowe kosmetyki domowej roboty znajdziesz na blogu wielkikufer.pl. Z kolei po ciekawy rys historyczny lawendy odsyłam na lente-magazyn.com. 

Jest sporo różnych odmian lawendy, a najpopularniejszą i w ocenie wielu najładniejszą jest odmiana Grosso. To oczywiście lawandyna, zatem można z niej otrzymać sporo olejku. Na wyprodukowanie 1 litra olejku lawandynowego potrzeba 40 kg kwiatów lawandyny. Z kolei aby otrzymać tyle samo esencjonalnego olejku z prawdziwej lawendy, potrzeba prawie 150 kg jej kwiatów. Nie dziwi zatem, że olejek z prawdziwej lawendy jest znacznie droższy od lawandynowego.